H Γέφυρα Πεζών / Γέφυρα Παιδιών στο Ψυχικό αποτελεί απτό παράδειγμα ότι η αρχιτεκτονική είναι υπόθεση κοινωνικής ευθύνης όπως επισημαίνει στην συνέντευξή του στο περιοδικό Casaviva ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Σαμαράς.
-Πώς χαρακτηρίζετε το αρχιτεκτονικό στυλ σας;
Πιστεύω βαθιά στη συμφιλίωση του παλαιού με το καινούργιο. Για την επίτευξή του, πρέπει να υπάρχει αντίστοιχα σεβασμός και γνώση των δύο παραμέτρων, καθώς και ο απαραίτητος μόχθος για την επιλογή της αρχιτεκτονικής στρατηγικής που συνενώνει αυτούς τους δύο πόλους. Η Αρχιτεκτονική που αφήνει έξω το παλαιό ή το νέο είναι βαθιά απαισιόδοξη και ανολοκλήρωτη. Για μένα, η Αρχιτεκτονική συμφιλιώνει το μοντέρνο με το κλασικό και αποδεικνύει ότι το σύγχρονο εξελίσσεται – για να γίνει διαχρονικό! Ο αρχιτέκτονας οφείλει να έχει γνώση της «γλώσσας» που χρησιμοποιεί. Δηλαδή, να γνωρίζει καλά το «συντακτικό» και τη «γραμματική» της. Όμως, η καλή γνώση και ο χειρισμός της γλώσσας αποτελούν μόνο τη βάση. Δεν επαρκούν για να γράψεις ποίηση!
-Στον παγκόσμιο χάρτη η Αρχιτεκτονική έχει πάρει δύο δρόμους: Την κοινωνική και αυτή του εντυπωσιασμού. Ποια η θέση σας;
Αvτιμετωπίζω τηv Αρχιτεκτονική ως έvα θέμα καλώv τρόπωv. Στηv πόλη πρέπει vα αvήκεις, vα είσαι μέλoς τoυ δρόμoυ, vα απoτελείς έvα κoμμάτι τoυ ιστoύ της. Σε κάθε «μεγάλη» πόλη, στις πόλεις που ονειρεύομαι και με γεμίζουν, υπάρχει ευγέvεια. Για παράδειγμα, τo Παρίσι, η Φλωρεvτία, η Ρώμη, η Βιέvvη, η Πράγα, έχoυv τη δύvαμη vα ωθoύv τη φαvτασία σε πoλλά επίπεδα και, επoμέvως, vα μη στερεύoυv από πλευράς εvδιαφέροντoς. Οι δρόμoι τoυς έχoυv συvέχεια, αλλά και κάθε κτίριo έχει τη δική τoυ πρoσωπικότητα. Αυτή η άπoψη είvαι η ακριβώς αvτίθετη τoυ χυδαίoυ «κoίταξέ με».
-Πώς συνδυάζετε την Αρχιτεκτονική με το κοινωφελές έργο σας;
Ο κύριος σκοπός της Αρχιτεκτονικής υπήρξε πάντα η αναβάθμιση της ζωής μας. Δεδομένης της ιδιαίτερης θέσης της Αρχιτεκτονικής στη φυσιογνωμία, την ποιότητα, τη ζωή μιας πόλης, μιας κοινωνίας, η συμβολή της «Αρχιτεκτονικής Κοινωνικής Ευθύνης» –όπως την ονομάζω– είναι καθοριστικής σημασίας: τόσο ουσιαστικά – λειτουργικά - αισθητικά για τον ειδικό χώρο «αρμοδιότητάς» της όσο και ευρύτερα, ως παράδειγμα, ως «ερέθισμα», ως οδηγός-πρότυπο για άλλες δραστηριότητες. Η Αρχιτεκτονική συνδυάζει τέχνη και επιστήμη, καλλιεργεί το πνεύμα και τις αισθήσεις, δημιουργεί πολιτισμό. Ο οργανωτικός ρόλος και η δημιουργικότητα του αρχιτέκτονα του προσδίδουν τη δυνατότητα μιας πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης σε θέματα παιδείας. Είναι λοιπόν φυσικό να δημιουργούμε με τους συνεργάτες μου έργα-προσφορά σε κοινωφελή Ιδρύματα, όπως λ.χ. τη Γέφυρα των Παιδιών στην Κηφισίας και, τώρα, το νέο πρότυπο Νηπιαγωγείο του Κολλεγίου. Ως πολίτης, συμβάλλω εθελοντικά στα κοινά και από τη θεσμική θέση του Προέδρου του Ελληλοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Κολλέγιο Αθηνών - Κολλέγιο Ψυχικού) και ως Πρόεδρος του Μπενακείου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου στον τομέα της φυτοπροστασίας.
-Τι συμβολίζει για εσάς η γέφυρα της Κηφισίας;
Η Γέφυρα Πεζών / Γέφυρα Παιδιών ξεχωρίζει για τα αρχιτεκτονικά και τεχνικά στοιχεία της – πολλά από αυτά πρωτοποριακά. Κύριο «συστατικό» καινοτομίας της Γέφυρας είναι ότι αποτελεί πρότυπο συνεργασίας της ιδιωτικής πρωτοβουλίας με το κράτος. Επιπλέον, έχει και ένα στοιχείο «μοναδικότητας». To γεγονός ότι ο φορέας πλήρους δημιουργίας αυτού του δημόσιας ωφέλειας έργου είναι ιδιωτικός: το μη κερδοσκοπικό σωματείο EEI, το Κολλέγιο, χωρίς καμία οικονομική ή άλλη επιβάρυνση του κράτους ή της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αυτό το σύνθετο, πρότυπο αρχιτεκτονικά και τεχνικά έργο σχεδιάστηκε, μελετήθηκε, χρηματοδοτήθηκε και υλοποιήθηκε με προσφορά μελών της κολλεγιακής οικογένειας και φίλων του σχολείου μας. Το έργο αυτό υπενθυμίζει σε όλους –πάντα– τις ευθύνες μας απέναντι στα παιδιά. Η φροντίδα για την ασφάλειά τους είναι μία μόνο από αυτές τις ευθύνες.
-Ποιο αρχιτεκτονικό όνειρό σας δεν έχει γίνει ακόμη πραγματικότητα;
Θα ήθελα να ασχοληθώ μ’ ένα σύγχρονο μουσείο, να μου δοθεί αυτή η δυνατότητα στην Ελλάδα. Θα με ενδιέφερε επίσης να δημιουργήσω ένα campus, όπως γίνεται στα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Με την ευκαιρία, να σας πω και κάτι ακόμη πολύ ουσιαστικό: Ένας αρχιτέκτονας πρέπει να έχει τεράστια δύναμη πρόβλεψης. Όταν χτίζει ένα κτίριο το χτίζει σήμερα, δεν υφίσταται η έννοια του να χτίζεις κάτι για το μέλλον. Είναι αδύνατον να προβλέψεις το μέλλον. Είναι δυνατόν, όμως, να προβλέψεις τη διαρκή ποιότητα αυτού που κάνεις σήμερα.
-Η Αθήνα, αλλά και ολόκληρη η Ελλάδα, αλλάζει με δυνατά ονόματα από το διεθνή χώρο να αναλαμβάνουν τη διαμόρφωση ολόκληρων περιοχών ή να υπογράφουν μεμονωμένα έργα. Πώς βλέπετε το μέλλον;
Ας παραβλέψουμε τις τωρινές δυσμενείς συγκυριακές συνθήκες και ας κοιτάξουμε λίγο μακρύτερα. Πιστεύω ότι μέσα σε ένα δυναμικό αναπτυξιακά και πολιτιστικά περιβάλλον η αρχιτεκτονική θα «ανθήσει» πάλι στη χώρα μας. Έχουμε μια λαμπρή παράδοση και πολλούς αρχιτέκτονες, παλαιούς και νέους, που μπορούν να σταθούν ισάξια δίπλα στους καλύτερους ξένους συναδέλφους τους. Οι πόλεις μας, όμως, κτίζονται μέσα σε ένα πολυδαίδαλο θεσμικό πλαίσιο, με πολυδιάσπαση και αλληλεπικάλυψη αρμοδιοτήτων και ευθυνών, με έλλειψη κοινής λογικής και γνώσης του αυτονόητου. Για χρόνια κυριαρχεί η αναποτελεσματικότητα και η απροθυμία πολλών να επιτελέσουν το έργο τους, ορισμένες φορές μάλιστα και εσκεμμένα. Η Αθήνα είναι μια πόλη με τεράστια ιστορία και δεν μπορούμε να την αντιμετωπίζουμε με ευθυνόφοβες θεσμικές αποφάσεις. Δεν αρκούν οι «σωστικές παρεμβάσεις». Χρειάζεται μείζονα αναδιάταξη, όχι απλές «αναμορφώσεις». Έτσι, θεωρώ πολύ σημαντική και ουσιαστική για την πόλη την παρέμβαση στο Φαληρικό Δέλτα, με τη δημιουργία της Εθνικής Βιβλιοθήκης, της Λυρικής Σκηνής και του πάρκου, με την εξαιρετική μελέτη του Renzo Piano και την άκρως γενναιόδωρη και αποτελεσματική προσφορά του Ιδρύματος Νιάρχου στην Ελληνική Πολιτεία, σε όλους μας. Αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Όσο για την υπόλοιπη Ελλάδα, πρέπει να σχεδιάζεται και να δομείται με βάση τις ιδιαίτερες συνθήκες, τις ανάγκες κάθε περιοχής και όχι «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση» της Αθήνας.
-Παρατηρώ πως απέχετε από πρόσφατους διαγωνισμούς δημόσιων έργων. Όπως για παράδειγμα το Ελληνικό…
Το 1995 το Πανεπιστήμιο Harvard εκπόνησε και προσέφερε στην Πολιτεία και σε όλους τους πολιτικούς φορείς με πρωτοβουλία μου τη μελέτη «Ισόπολις» για το χώρο του Ελληνικού. Η μελέτη αυτή πρότεινε την ορθολογική αξιοποίηση του χώρου, που υπαγόρευε μεταξύ άλλων (χρήσεων γης) τη δημιουργία πρασίνου και ενός μεγάλου αθλητικού συνόλου - πόλου έλξης σε συνέχεια με το γκολφ της Γλυφάδας για να λειτουργήσει ως μαγνήτης για τους κατοίκους των νοτίων προαστίων και παράλληλα να τονώσει τη ζήτηση των ξενοδοχειακών μονάδων της παραλιακής ζώνης. Επιπλέον, η επιχειρηματική αξιοποίηση από το Δημόσιο ενός τμήματος από τα 5.500-7.000 στρέμματα θα έδινε τη δυνατότητα χρηματοδότησης και δημιουργίας πάρκων-πνευμόνων σε άλλες υποβαθμισμένες περιοχές των Αθηνών. Παρ' όλα αυτά, δεν μετέχω σε διαγωνισμούς και έργα Δημοσίου. Επιλογή συνειδητή, από τη στιγμή που ο αδελφός μου κατέβηκε στον πολιτικό στίβο. Η ενασχόλησή μου μόνο με ιδιωτικά έργα είναι ο κύριος προσανατολισμός μου.
-Πώς είναι να έχετε αδελφό τον πρωθυπουργό της Ελλάδας; Σας συμβουλεύεται σε θέματα που αφορούν τον τομέα σας;
Αρχιτέκτονας δεν είναι μόνο αυτός που χτίζει, αλλά κι αυτός που «ζυγίζει» κι αυτός που «ισορροπεί». Όλοι μας ζητάμε τη γνώμη του αδελφού ή του φίλου μας σε τέτοια ζητήματα «ισορροπίας» και «αρμονίας». Ακόμη κι αν δεν είναι αρχιτέκτονας. Ακόμη κι αν δεν την ακολουθούμε πάντα.
-Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτή την εποχή; Τι μουσική ακούτε; Ποια είναι η αγαπημένη σας πόλη; Μικρή καθημερινή απόλαυση.
Συνηθίζω να διαβάζω αρκετά βιβλία συγχρόνως. Αυτή την εποχή: «Thomas Jefferson» του J. Meacham, «Rafael Moneo» για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική, «Τέσσερα κουαρτέτα» του T.S. Eliot και το «Σύντομη Ιστορία του Βυζαντίου» του Norwich.
Μουσική ακούω ανάλογα με τη διάθεσή μου: ελληνική (διαχρονική αλλά και σύγχρονη), rock (ακολουθώντας το γιο μου!), r'n'b, soul, jazz και κλασική, ιδιαίτερα Μπετόβεν.
Αγαπημένες πόλεις: το Παρίσι, η Νέα Υόρκη, η Φλωρεντία.
Όσο για τη μικρή, καθημερινή μου απόλαυση, δεν μπορώ να αντισταθώ στο παγωτό, που φτιάχνουν οι φίλοι μου Γιώργος και Νίκος Ρωμανός στο Zillions.
πηγή περιοδικό Casaviva
