Είναι αξιοπερίεργο, γιατί σε σύγκριση με τη Δύση -όπου οι καθολικές εκκλησίες παρουσιάζουν περισσότερα δείγματα σύγχρονης αρχιτεκτονικής- η ορθόδοξη ναοδομία να παραμένει -πλην ελάχιστων εξαιρέσεων- προσανατολισμένη στην εκδοχή μιας αξιο-ερεύνητης παρερμηνείας των βυζαντινών.
Ο προβληματισμός μάλιστα εντείνεται αν αναλογιστεί κανείς ότι το ζήτημα "ναοδομία" εμπεριέχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που διέπουν οποιοδήποτε σχεδιασμό. Δηλαδή και σε αυτή την περίπτωση είναι παρούσα η βασική ανάγκη της αρχιτεκτονικής, να στεγάσει μια ανθρώπινη λειτουργία -εν προκειμένω της συνύπαρξης με το Θεό.
Ίσως το δυσκολότερο κομμάτι για τον αρχιτέκτονα-δημιουργό να αποτελεί ο προσδιορισμός της νέας διάστασης που μέσα από τη βαθιά γνώση της παράδοσης προσδίδει εκείνο το αποτέλεσμα που ταυτόχρονα εκφράζει τη σύγχρονη ζωή, χωρίς να προδώσει την ταυτότητα ενός λαού. Το χρέος κάθε αρχιτεκτονήματος, συνεπώς και κάθε νέου κτίσματος ναού, είναι όπως διατυπώθηκε χαρακτηριστικά από τον Π. Μιχελή "παίρνοντας το χάρισμα, να φανερώσει το πνεύμα της εποχής".
Αν λοιπόν με το πέρασμα του χρόνου στο επίπεδο των κατοικιών υπάρχουν πολλές εξελίξεις, ο "οίκος του Θεού" παραμένει σαφέστατα στάσιμος κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων. Ο επαναπροσδιορισμός μοιάζει με θέμα που δεν αγγίζουμε και η γόνιμη αμφισβήτηση αποφεύγεται ως αμφισβήτηση προς τα "θεία".
Η γαλήνια γλυπτική του μορφή μιμείται τη σιλουέτα των γύρω οροσειρών.
Σε μια κοινωνία που διαρκώς αλλάζει ως προς τις κοινωνικές συνθήκες και τον τρόπο ζωής, οι εξελίξεις δεν καταγράφονται με τον ίδιο ρυθμό όπως στα άλλα είδη κτιρίων. Τα περισσότερα παραδείγματα σύγχρονης ναοδομίας στη δύση, είναι συνήθως κτήρια σταρ αρχιτεκτόνων που λειτουργούν περισσότερο ως αξιοθέατα μνημεία των αντίστοιχών τους πόλεων παρά ως εκκλησία της ενορίας μας.
Και σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως και στα άλλα δείγματα σύγχρονων εκκλησιών, ως αξιοσημείωτο θα μπορούσε να αναφερθεί, ότι μοιάζουν να έχουν παραχθεί με παρόμοιες νοητικές διεργασίες που ακολουθούνται από τον αρχιτέκτονα όπως και σε οποιοδήποτε άλλο έργο του:
Διακρίνεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο της κάθε εποχής, συμμετοχή της τεχνολογίας των υλικών ανάλογη με την εξοικείωση του καθενός, έντονα συμβολικός χαρακτήρας που επιτυγχάνεται με την επιστράτευση διαφόρων μέσων όπως εκείνο του δομημένου φωτός, ενσωμάτωση προσωπικών βιωμάτων και εμπειριών ώστε το αποτέλεσμα να αντλείται τελικά από την προσωπικότητα μεμονωμένων αρχιτεκτόνων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η εκκλησία της Ronchamp απο τον Le Corbusier τη δεκαετία του 50, της οποίας η χωροθέτηση εμπνέεται από το ταξίδι του στην Αθήνα και την Ακρόπολη των Αθηνών.
Και γιατί όχι άλλωστε, εφόσον η άσκηση της επαφής με τον Θεό μέσω των λατρευτικών χώρων είναι μέρος του ανθρώπινου προβλήματος προς επίλυση, η δε σχέση μαζί Του είναι περισσότερο ανάγκη του ανθρώπου παρά του Θεού. Είναι λοιπόν, λογικό να επιχειρείται με ανθρώπινους όρους όπως και κάθε άλλη αρχιτεκτονική δημιουργία.
Στην ορθόδοξη πλευρά του κόσμου, καταγράφεται μια συνεχής αναπαραγωγή παγιωμένων κτηριοδομικών προτύπων στα οποία η πολύτιμη σύνδεση με την παράδοση γίνεται δόγμα και αξία που αποθεώνεται από τη σαρωτική επιβολή της "απανταχού παρούσας" αγιογράφησης.
Σήμερα, θα άξιζε να επιχειρήσουμε μία πιο δημοκρατική προσέγγιση του θέματος της σύγχρονης ναοδομίας, ιδανικά σε ένα πεδίο συζήτησης όπου εκκλησία, πιστοί και τεχνοκράτες θα έθεταν τις νέες βάσεις εκσυγχρονισμού των ναών προοδευτικά. Οριοθετώντας ένα νέο πλαίσιο δράσης, θα μπορούσαμε να εμπλουτίσουμε τις πόλεις μας με αξιόλογα κτήρια και ίσως ταυτόχρονα αποφεύγαμε τα φαινόμενα του άλλου άκρου όπου η ολική αλλαγή γίνεται αυτοσκοπός.
Αν πορευτούμε με τα κεκτημένα συμπεράσματα επίπονων προβληματισμών πάνω στο θέμα της σύγχρονης ναοδομίας, ίσως το ευαίσθητο κοινωνικά και πολιτισμικά ζήτημα διαμόρφωσης σύγχρονης αρχιτεκτονικής νέου ναού να μην εξαντλείται στο one man show του αρχιτέκτονα που απαντά στην πρόκληση με πρόκληση, αλλά στις ουσιώδης εκείνες αλλαγές που καθρεφτίζουν και αντανακλούν τις οποιεσδήποτε πραγματικές ανάγκες της κάθε εποχής.
Le Corbusier Notre Dame du Haut, 1954, Γαλλία
Είναι ένα παραπλανητικά μοντέρνο έργο. Στεκεται στο τοπίο σαν γλυπτικό αντικείμενο.
Αλέξανδρος Τομπάζης Fatima, 2007, Πορτογαλία
Το έργο αποτελεί συνάντηση της υψηλής τεχνολογίας με την τέχνη.
Μιχαήλ Γεωργίου Greek Orthodox Chapel, 2015, Κύπρος
Η αλληλεπίδραση της εξώθημένης μορφής-extrude στη γλώσσα των υπολογιστών- με τα λειτουργικά στοιχεία του κτιρίου δημιουργεί πλούσιους σε όγκο χώρους.
Richard Meier, Jubillee Church, 2003, Ιταλία
Το φως διαχέεται πάνω στον εσωτερικό όγκο της εκκλησίας και ποικίλλει ανάλογα με την ώρα, τον καιρό και την εποχή, προσδίδοντας ιδιαίτερο χαρακτήρα στις πτυχές του εσωτερικού.
O Studio Architects Church of Seed, 2011, China
Η εκκίνηση του σχεδιασμού προκαλείται από τη μορφή του σπόρου. Μια καμπύλη ακολουθεί το περίγραμμα ενός σπόρου και δημιουργεί το στοιχείο του τοίχου.
Richard Hein Chapel of the Holy Cross, 1956, Arizona USA
Η εξάρτηση από το συμβολικό βράχο καθώς είναι το θεμέλιο και οι εκτεταμένες οπτικές του περιβάλλοντος χώρου δημιουργούν μια ταπεινή και πνευματική εμπειρία μέσα στα τείχη της εκκλησίας.
S.M.A.O. Chapel in Valleaceron, 2001, Ισπανία
Το παρεκκλήσι αναπτύσσεται γύρω από τη μελέτη και τον χειρισμό της αναδίπλωσης κουτιού.
Sacher.Locicero.Architectes Chapel Maria Magdalena, 2014, Αυστρία
Το άψογο, ομαλά σχηματισμένο λευκό μπετόν προσδίδει στο έργο μια ιδιαίτερη αισθητική και καθαρότητα.
Frank Lloyd Wright, Annunciation Greek Orthodox Church,1961, Wisconsin, USA
Στο έργο κυριαρχούν ο σταυρός και ο τρούλος ως επιβλητικές αρχιτεκτονικές μορφές.
